Opið bréf til umhverfisráðherra - Erfðabreytt matvæli

Eftir að hafa lesið mikið um mat og heilsu síðustu misserin hef ég fræðst þonokkuð um erfabreytt matvæli.

Í þeim fræðum er iðulega mælt gegn slíkri ræktun. Bæði er það vegna slæmra áhrifa þeirra á heilsu manna og dýra en einnig vegna mögulegra breytinga á náttúrunni sem slíkar afurðir kunna að valda, breytinga sem í flestum tilfellum munu reynast óafturkræfar og að sama skapi mögulega hættulegar vistkerfinu í heild sinni.

Því ákvað ég að sækja ráðstefnu á vegum Umhverfisráðuneytisins sem bar nafnið "Erfðabreytt ræktun - Slepping og dreifing".

Mér til mikillar gremju og reiði var einungis fjallað um málið frá sjónarhóli þeirra sem styðja slíka ræktun og varð það kveikjan að þessu bréfi sem ég skrifaði og sendi svo umhverfisráðherra í tölvupósti:


Sæl Svandís

Ég, undirritaður, sat alla rúmu 4 klukkutímana á ráðstefnunni "Erfðabreytt ræktun - slepping og dreifing". 

Mér fannst ótrúlegt að hlusta á hvern ræðumann á eftir öðrum lofsama erfðabreytta ræktun og gera hið minnsta úr mögulegum afleiðingum neyslu manna og dýra á slíkum vörum.

Það er biturlegt að hlusta á slíka einhliða umræðu um þetta gríðarlega umdeilda og mikilvæga mál.

Þó flestir sérfræðinganna á mælendaskrá töluðu með erfðabreyttri ræktun gátu þeir nú samt allir viðurkennt og sammælst um að þegar erfðabreyttu lífverurnar kæmust út í náttúruna (mikil hætta á slíku við útiræktun) væri engin leið að taka slíkt til baka. Enn fremur fullyrtu flestir að enginn vissi heldur hvort þessar lífverur væru betur eða verr í stakk búnar til að lifa af en sín óerfðabreyttu systkini í náttúrunni.

 

Með því segja þeir að sá möguleiki sé fyrir hendi að erfðabreyttar plöntur t.d. sem sleppa út í náttúruna gætu allt eins reynst hæfari en þær óbreyttu og tekið yfir. Ef þær erfðabreyttu reynast svo stórskaðlegar heilsu fólks og dýra, eða umhverfinu er lítið sem ekkert hægt að gera í málinu.

Þennan mjög svo raunhæfa möguleika er stórhættulegt að vanmeta og því tel ég mikið gáleysi að fjalla um málið einvörðungu frá sjónarhóli þeirra sem styðja þessa tækni (sem er hugsanlega að hluta til sami hópur og hefur fjárhagslegra hagsmuna að gæta í þessu máli, en það er nú efni í annað bréf og í það skipti til Iðnaðar- og Landbúnaðarráðuneytisins).

Einn ræðumanna gekk lengra en aðrir og fullyrti að engar rannsóknir sýndu fram á slæmar afleiðingar slíkrar ræktunar, allavega engar "alvöru rannsóknir".

Nú á síðasta ári sótti ég undirritaður fyrirlestur Vandana Shiva frá Indlandi. Hún er menntaður eðlisfræðingur og heimspekingur og hefur skrifað yfir 500 vísindagreinar og 20 bækur, þar af mikið um erfðabreyttar nytjavörur, sem hún berst einnig hart gegn. Auk þess hefur hún unnið með fólki sem rannsakar áhrif slíkra nytjavara og komið að fjölmörgum slíkum rannsóknum sjálf.

Háskóli Íslands, helsta menntastofnun landsins, stóð fyrir komu hennar til landsins.

Með því að fjalla um málið frá þessu eina sjónahorni tel ég að starfi Háskólans, Vandana Shiva og síðast en ekki síst þjóðinni sjálfri hafi verið sýnd vanvirðing.

Af hverju segi ég það? Vegna þess að með því er lítið gert úr starfi allra þeirra sem vinna að rannsóknum á skaðsemi erfðabreyttra matvæla og einnig vegna þess að með því er heilsu þjóðarinnar mögulega stefnt í hættu.

Eftir ráðstefnuna fóru að birtast fyrirsagnir eins og þessi hér: http://ruv.is/frett/erfdabreytt-matvaeli-haettulaus .

Að fullyrða slíkt í stærsta fréttamiðli landsins getur ekki aðeins talist heimskulegt og rangt heldur einnig mögulega stórhættulegt.

Ég vona innilega að þessar fréttir síðustu daga komi ekki til með að festast í höfðum landsmanna.

Til að svo verði ekki vil ég skora á þig að stíga fram, gera athugasemd við þennan fréttaflutning. Þannig væri hægt að beina athyglinni að hinni hlið málsins. 

Á þeirri hlið er nefnilega fólk, vísindamenn jafnt sem almenningur, sem lætur sér annt um heilsu manna og dýra, umhverfið og framtíð jarðarinnar allrar.

Virðingarfyllst,

Arnar Pétursson

Kæruleysi og afturför

Núna eru akkurat liðnar 6 vikur síðan ég byrjaði aftur að borða "venjulegri" mat. Þar áður hafði ég í 3 vikur borðað ekkert nema sæta ávexti, grænmetisdjúsa og gufusoðið grænmeti af og til. Þessar 3 vikur köllum við Healing Stage og eftir það fannst mér ég aldrei hafa verið betri í maganum áður.

Ég byrjaði svo frekar rólega að færa mig meira yfir í hrátt grænmeti, hnetur og fræ og þess háttar, og leið áfram mjög vel.
Svo smám saman varð ég kærulausari, fékk mér grænmetishamborgara og meiri skyndibita (meira að segja franskar), steiktan og mikið eldaðan mat, oft of mikið af hnetum og fræjum og drakk of mikið áfengi í páskafríinu.

Síðustu vikuna var ég hvað kærulausastur og núna finn ég fyrir því. Lausari hægðir þar sem líkaminn nær ekki að vinna vel úr því sem ég hef sett ofan í hann.

Í dag er ég með hálsbólgu, frekar slappur og ekki eins góður í maganum og ég vildi vera. Ég tel ástæðuna að stórum hluta vera sukkið síðustu 2 eða 3 vikurnar.

Í gær ákvað ég því að taka nokkur skref til baka og borðaði bara ávexti og grænmetisdjúsa. Ég mun halda því áfram í dag (eða jafnvel bara fasta, drekka fullt af vatni og hvíla mig vel eins og ráðlagt er að gera í Self Healing Colitis and Crohn's) og sjá svo hvað setur.

Það verður gaman að sjá hvort og hvernig ástandið lagast eftir að ég núna byrja aftur að borða það sem mér var ráðlagt.

Já leiðin að góðri heilsu er greinilega ekki bein og langt frá því að vera hindranalaus. En með reynslunni lærum við örugglega smám saman að velja og hafna þangað til við komumst á þann stað sem við viljum.
Maður má bara ekki missa sjónar á markmiðinu.

Eldaður Matur

Eldaður matur þykir fullkomlega sjálfsagður í örugglega öllum samfélögum heimsins.
Það er gaman að elda, það kemur góð lykt og oft er það beinlínis nauðsynleg aðferð svo við getum notið ýmissa matartegunda og melt.
Þegar við lifum í þannig samfélagi þar sem a.m.k. helmingur alls sem við borðum er eldað er samt þess virði að velta því aðeins fyrir sér hvaða áhrif hiti og eldur hefur á mat.

Erfitt er að fullyrða nákvæmlega um hvenær fólk hóf að hita matinn sinn en öruggt er að við höfum ekki gert það alla tíð. Lengst af borðuðum við bara það sem líkaminn okkar gat melt óeldað, þ.e. ávexti aðallega og svo grænmeti, hnetur og fræ.
Það var á þessu fæði sem heilinn í okkur þróaðist hvað mest og varð frábrugðinn heila annarra dýra að miklu leyti.

Í kjölfarið fórum við að dreifast um alla jörðina og geta búið á stöðum sem annars hefðu verið gjörsamlega óbýl fyrir tegund eins og okkur. Ástæður þess eru aðallega þær að við gátum búið okkur til föt og skjól, og höfðum eld til að halda á okkur hita og til að elda kjöt á þeim stöðum þar sem ávextir og grænmeti voru af skornum skammti.

Þetta hélt í okkur lífinu og er aðalástæða þess hvers vegna við búum t.d. á Íslandi í dag. Ávextir og grænmeti voru í gegnum aldirnar af mjög skornum skammti og engan veginn nóg til að halda heilli þjóð uppi, þó smá væri. En fólk hafði dýrin og það borðaði af þeim kjötið og afurðir ýmis konar, ásamt soðnum kartöflum.

Þessu er ég afar þakklátur og væri væntanlega ekki að skrifa þennan texta ef forferður mínir hefðu ekki verið duglegir við að borða það sem þurfti til að lifa af.



Þessar matarvenjur þróuðust svo smám saman og urðu að hefðum, burtséð frá því hvort maturinn sé góður eða slæmur fyrir okkur.

Núna í augnablikinu búum við hins vegar svo vel að geta valið algjörlega það sem við látum ofan í okkur. Við þurfum ekki að sætta okkur við súrsaða hrútspunga og soðnar kartöflur í hvert mál til þess eins að lifa af (þó vissulega finnist mörgum það gott).

Rannsóknir sýna að þegar matur er eldaður breytast ýmis næringarefni í honum og skemmast í mörgum tilfellum. Prótein t.d. breytast og uppbygging þeirra skemmist í ferli sem kallast á ensku denaturation. Þetta ferli fer einnig fram við eðlilega meltingu í maga og görnum en ekki á sama hátt.
Eftir að hitinn hefur umbreytt próteinunum er afar erfitt að melta þau eðlilega og því er oft talað um að eina hættan á alvöru próteinskorti sé þegar fólk neyti aðeins eldaðra matvæla.

Sama gildir um vítamín sem einnig skemmast við hita og steinefni sem breytast úr því að vera á lífrænu og meltanlegu formi yfir í ómeltanleg og oft varasöm efni.

Flestir vísindamenn eru sammála um að hiti og eldur skemmi mat en ekki eru allir sammála um hversu mikið. Þeir sem helst styðja ágæti eldunar benda á að án aðferðarinnar gætum við ekki borðað mat eins og kjöt, kornvörur og sumar tegundir grænmetis.
En þá er hægt að spyrja sig, eigum við þá eitthvað að vera að borða þessar afurðir?

Náttúrunar gerir klárlega ekki ráð fyrir að við eldum matinn okkar og því eru öll þau efni sem við þörfnumst fólgin í plöntum sem við getum borðað hráar.
Með því að segja að við verðum að borða ákveðnar afurðir s.s. kjöt og kornvörur til að fá öll næringarefni erum við að vanmeta náttúruna og það er eitthvað sem við ættum að fara varlega í, sérstaklega á þeim tímum sem við lifum núna.

Ekki samt misskilja, ég er ekki að segja að eldaður matur sé eitraður og að enginn ætti að borða hann. Ég er bara að líta á málið út frá ákveðnu sjónarmiði sem er nýtt fyrir mér og mér finnst sjálfum meika sens. Ég borða alveg eldaðan mat en þó mun meira hrátt en áður og stefnan er að verða 100% hrár í framtíðinni.

Samsetning máltíða

Þangað til snemma á þessu ári hef ég aldrei pælt neitt í samsetningu þeirra máltíða sem ég borða. Ég hafði í raun ekki hugmynd að það skipti neinu máli hvernig mat væri blandað saman og því leiddi ég ekki hugann að því.

Mér finnst líklegt að fólk almennt pæli ekki mikið í þessu og því langar mig aðeins að skrifa niður það sem ég hef lært síðustu vikurnar.

Blöndun hráefna hefur mikil áhrif á meltingu matarins og getur í raun haft mikið um það að segja hvort maturinn meltist yfir höfuð.

Það sem kannski flestir þekkja úr þessum fræðum er að ekki sé gott að blanda saman kolvetnum (sterkju) og prótínum. Það sem gerist þegar við borðum sterkju er að kirtlar í munninum seyta ensími sem heitir ptyalin (mjög gott orð) sem brýtur niður sterkjuna í maltósa (tvísykra). Á meðan þetta gerist er sýrustig munnsins og magans frekar hátt (basískt).

Þegar líkaminn meltir prótín (t.d. hnetur og avókadó) þá breytist sýrustigið og verður lágt (súrt) því þannig verður líkaminn að vera þegar slíkur matur er meltur.

Þegar þetta tvennt er borðað reynir líkaminn samtímis að hafa lágt og hátt sýrustig sem veldur því að hvorugt efnið meltist vel - sterkjan gerjast og prótínin rotna. Það orsakar svo mikla gasmyndun í líkamanum (þegar sykrur gerjast er aukaafurðin illa lyktandi og oft eitrað gas) og ýmsar aðrar meltingartruflanir. Einnig nær líkaminn þ.a.l. ekki að nýta sér almennilega næringuna úr matnum sem auðvitað er slæmt.

Það sama gerist þegar súrir ávextir eru borðaðir með sterkju, nema að í ofanálag hindra þeir beinlínis seytingu ptyalins í munninum þannig að sterkjan meltist enn verr.

Hér koma svo helstu leiðbeiningar um samsetningu matar sem ég hef lesið mér til um:

-Ávexti ætti aðeins að borða alveg sér eða með grænu laufmeti, sellerí eða gúrku

-Melónur ætti að borða alveg sér (þær eru svo vatnsmiklar og meltast á svipuðum hraða og djús. Ef t.d. bananar eru borðaðir með er hætta á melónurnar staldri lengur við í maganum með bönununum og þá eykst hætta á að þær gerjist).

-Sítrúsávexti ætti að borða a.m.k. hálftíma á undan öðrum ávöxtum.

-Sterkju (kartöflur, korn, gulrætur..) er hægt að borða með öllu grænu laufmeti, sellerí, gúrku og papriku en EKKI með tómötum, hvorki sætum né súrum ávöxtum, hnetum, fræjum eða avókadó.

-Fitu- og prótínríkur matur (hnetur, fræ og avókadó) blandast vel með grænu laufmeti, sellerí og gúrku og LITLU magni af súrum ávöxtum (þ.m.t. tómötum). EKKI ætti að blanda því saman við sterkju og sæta ávexti.

Ef þessu er fylgt ætti maturinn að meltast vel og örugglega án þess að gerjast eða rotna í meltingarkerfinu.

Kjöt, fiskur, egg og mjólkurvörur er ekki talað um í þessum fræðum þar sem þessar afurðir eru taldar óæskilegar.

Það tekur smá tíma fyrir þessar upplýsingar að síast inn en fljótlega verður þetta leikur einn.

Mín líðan þessa dagana

Núna eru bráðum 5 mánuðir síðan ég fór síðast í Remicade. Þann 9. febrúar byrjaði ég á þessu svokallaða healing stage þar sem ég borðaði einungis sæta ávexti, grænmetis- og ávaxtadjúsa og smá gufusoðið grænmeti. Það stóð yfir í 3 vikur.
Eftir það byrjaði ég að borða meira hrátt grænmeti, avókadó, hnetur og fræ (og ávexti auðvitað) og hef gert það núna í um 2 vikur.

Ég verð að viðurkenna að ég hef ekki verið 100% hrár né 100% vegan þessar síðustu 2 vikur. Hef einu sinni fengið mér grænmetishamborgara (ekki gott að borða hvítt hveiti, sykur né steiktan/grillaðan mat) og svo grænmetispizzu (slæmt: hvítt hveiti og ostur).
Ég hef líka drukkið áfengi tvisvar sinnum.

Þrátt fyrir þessar nokkru freistingar sem ég hef fallið fyrir verð ég að segja að mér líður mjög vel. Ég hef haldið mataræðinu nánast alveg vegan og í kringum 80% hrátt. Passa mig svo að borða ekki of mikið af korni, hnetum og fræjum. Bara svona í hófi.

Ég man ekki eftir að hafa verið svona góður í maganum áður. Enginn niðurgangur og loft í maganum í algjöru lágmarki. Það mætti því segja að ég sé algjörlega einkennalaus í dag.

Þetta er betra en ég þorði að vona og er ég því mjög glaður yfir þessum árangri. Ég þarf samt að vera á varðbergi fyrsta árið því þá er líkaminn ennþá nokkuð viðkvæmur og það þarf kannski ekki mikið til að ég verði slæmur aftur.

Læknirinn minn bað mig svo um að hitta sig seinni partinn í apríl og þá verður tekin blóðprufa og létt skoðun. Hann vildi hitta mig fyrr en síðar ef það kæmi í ljós að ég þyrfti aftur að byrja á Remicade.
En að byrja á Remicade aftur er eitthvað sem ég vil ekki gera og ég hef trú á því að geta verið laus við lyf fyrir fullt og allt.

Ég mæli enn og aftur með bókinni Self Healing Colitis and Crohn's eftir David Klein. Í henni eru mjög ítarlegar upplýsingar um allt sem viðkemur þessum sjúkdómum og svo nákvæmt matarplan sem ég hef fylgt.
Ef þið viljið nálgast bókina þá get ég sent ykkur hana á tölvutæku formi (.pdf). Sendið mér póst á sullumbulli@gmail.com (þarf bráðum að skipta um addressu, ég veit) og þá sendi ég ykkur hana um hæl.

Fundur hjá Crohn's og Colitis samtökunum

Síðasta fimmtudag fór ég á fund hjá Crohn's og Colitis samtökunum á Íslandi, eða CCU eins og þau kalla sig. Tveir læknar héldu þar kynningar, annar lyflæknir en hinn skurðlæknir. Þeir ræddu báðir um nýjungar innan síns fags og það kom í ljós að ýmsar tegundir lyfja eru notaðar gegn þessum sjúkdómum. Lyflæknirinn sagði að ástand hvers sjúklings væri metið hverju sinni og viðeigandi lyf prófað. Ef það virkaði ekki væru ýmis önnur lyf í stöðunni sem hægt væri að reyna á.

Ég hlustaði á ræðuna en þar sem ég hef nú ekki mikla trú lengur á lyfjum við Crohn's var áhugi minn nokkuð takmarkaður.

Ein af fyrstu glærunum sem læknirinn notaðist við hafði að geyma lista yfir þá hópa lyfja sem notast er við. Sá neðsti hét "Náttúrulyf" og sá fannst mér mest spennandi og ákvað því að spyrja betur út í það.
Það kom í ljós að náttúrulyf er flokkur sem inniheldur allt það sem fólk ákveður að prófa við sjúkdómnum en eru ekki viðurkennd beint af hefðbundnum læknavísinum. Þannig að í rauninni inniheldur flokkurinn ekki neitt ákveðið.

Læknirinn sagði okkur að hann og kollegar hans gætu bara unnið með efni sem væru vísindalega rannsökuð, t.d. lyf eins og Remicade. Mjög lítið er til af slíkum rannsóknum varðandi áhrif mataræðis á Crohn's og því engin vísindi fyrir lækninn til að styðjast við. Hann sagði mér ennfremur að nánast allar rannsóknir sem gerðar væru á lyfjum væru fjármagnaðar af lyfjafyrirtækjunum sjálfum.

Umfangsmiklar rannsóknir kosta gríðarlega peninga og það er einmitt það sem lyfjafyrirtækin eiga. Svo er það auðvitað þeirra hagur að rannsaka lyf sem þeir geta svo selt og stórgrætt á. Þetta er bara bissness eins og hver annar.

Það er því ekki skrýtið að fáar rannsóknir séu til sem sýna fram á áhrif mataræðis á Crohn's. Það er einfaldlega enginn sem vill fjármagna slíkar rannsóknir. Ég meina það getur enginn grætt peninga á að fólk fari að borða hollari mat!
Til lengri tíma litið myndi nú reyndar allt samfélagið græða gríðarlega á því að fólk væri heilbrigðara en það virðist ekki vera hugsunin þessa stundina.

Svo barst mataræði í tal og nokkrir úr hópnum spurðu lyflækninn út í áhrif þess, enda búið að starta matarhóp innan samtakanna í kjölfar vaxandi áhuga á viðfangsefninu.
Svör hans voru helst á þá leið að mataræði skipti einhverju máli en fólk væri svo mismunandi og því erfitt að gefa almenn ráð.
Það er auðvitað rétt að fólk er ekki allt eins en mér finnst þetta dáldið ódýr lausn. Þó svo að einhver munur sé á fólki hlýtur að gilda það sama um flesta í mörgum tilfellum. En þá komum við aftur að því sem er eða er ekki vísindalega sannað og þetta því komið út fyrir verksvið lækna.

Það eru þó fjölmargar sögur af fólki sem hefur læknast af þessum sjúkdómum með breyttu mataræði og maður þarf bara að ákveða sjálfur hverjum maður trúir og hvað maður gerir í þessum málum.

Ég kem svo með öppdeit á næstu dögum á því hvernig mér gengur og líður.

Fyrsta "alvöru" máltíðin

Í gær fór ég með Silju kærustunni minni á lítið hráfæðisnámskeið hjá Sollu Eiríks. Það var haldið á Gló og var í formi fræðslu og sýnikennslu. Mikið af því sem hún talaði um vissi ég nú þegar en það var gaman að fá staðfestingu á ýmsum atriðum frá henni og svo kom líka margt fram sem ég vissi ekki.

Aðalmálið fyrir mig var samt að í lok námskeiðsins fengum við öll hráfæðismáltíð og ég var ekki lítið spenntur yfir því eftir 3 vikur af endalausum bönunum, döðlum og grænmetisdjúsum.

Rétturinn samanstóð af kúrbíts- og kelpnúðlupasta með tómatasósu, pestó og kasjúmajónesi og svo ýmsum góðum salatblöndum með gulrótum, blómkáli, kókos, engifer, kóríander o.fl.

Þessi matur var fáránlega góður og leit svona út:

Í dag hef ég svo borðað meira hrátt grænmeti og liðið mjög vel. Mun samt halda áfram að borða mest ávexti á daginn.

Annars var ég búinn að minnast á hvað ég hef verið uppþemdur og með mikið loft í maganum sem hefur valdið mér töluverðum óþægindum. Ég skildi lítið í þessu en svo benti Silja mér á eitt.

Ég drakk smoothie-a í gríð og erg en hún tók eftir að þegar maður hakkar ávexti (sérstaklega banana) þá myndast mjög mikið loft sem nær ekki að leita upp á yfirborðið. Ég gleypi það því allt með drykknum.

Ég prófaði því að sleppa smoothie-um síðustu 2 daga. Veit ekki hvort það er það eða eitthvað annað en vindverkirnir hættu allavega samstundis og hafa ekki komið aftur síðan:)

Á morgun er svo kynningarfundur í Skógarhlíð 8 á vegum Crohn's og Colitis Samtakanna á Íslandi. Þar verður meltingarlæknir með fyrirlestur sem og skurðlæknir nokkur.

Innan samtakanna hefur myndast matarhópur sem mér hefur verið boðin innganga í og ætlum við að hittast á undan og ræða málin.

Ég hlakka mjög til ræða þessi mismunandi sjónarmið við læknana sem og þá sem eru í svipuðum sporum og ég sjálfur.

Ég hvet alla sem vilja kynna sér málið betur til að mæta.